Sens przyjaźni

Październikowe Wysokie Obcasy Extra dostarczyły mi mnóstwo emocji, pola do namysłu i głębszego spojrzenia na swoje dotychczasowe myślenie. Myślenie związane z przyjaźnią. Tekst Ilu przyjaciół potrzebujemy? sprawił, że jeszcze raz, na nowo zastanowiłam się nad rolą przyjaźni w ludzkim życiu.

Ile razy w ciągu miesiąca rozmyślamy na temat osób, których nazywamy naszymi przyjaciółmi? Ile razy porozmawialiśmy z tymi osobami, czy oni też tak nas postrzegają?

Każdy etap w naszym życiu rządzi się różnymi prawami. Każda przyjaźń na danym etapie jest  przez nas inaczej rozumiana i pojmowana. Czemu? Zmienia się nasze spojrzenie na otaczającą rzeczywistość. Poprzez pewne sytuacje weryfikujemy nie tylko ilość naszych przyjaciół, ale także jakość tych relacji.

Wspomniany artykuł zaczyna się cytatem: „Nie mam przyjaciół, bo ludzie nie są fajni i nie warto im ufać”. Niewątpliwie powodem wyrażenia takich słów są rozczarowania, klęski, rozstania. Psycholog Hanna Samson stwierdzenie braku przyjaźni postrzega jako problem, nie zaś wybór. Tłumaczy, że warto zastanowić się, czy wszyscy przyjaciele są tacy źli, że nas zawiedli, a może to my za dużo oczekujemy, robimy coś co innych zniechęca.

Nie ma jednej definicji przyjaźni. Tak naprawdę każdy z nas inaczej postrzega tę relację, stąd pewien dysonans między oczekiwaniami a rzeczywistością. Dla jednej osoby przyjacielem będzie ten, który spędza z nim każdą wolną chwilę, każde wyjście do kina, do teatru, na kolację musi się odbyć w jego towarzystwie. A dla drugiej, najistotniejszą kwestią będzie to, że przyjaciel JEST. Może być oddalony od nas o 500 km, wystarczy, że do niego zadzwonimy, porozmawiamy o tym, co nam leży na sercu.

Co można zrobić, by ktoś  chciał się z nami zaprzyjaźnić?

Hanna Samson udziela bardzo trafnej, idealnie pasującej do mojej filozofii życia odpowiedzi – Warto być uważnym, szanować uczucia drugiej strony, znajdować czas i energię na kontakt i oczekiwać od drugiej osoby tyle, ile jest nam w stanie dać. Nie oczekujmy codziennych telefonów od przyjaciółki, która jest bardzo zajęta osobą, nie żądajmy, żeby nasze uczucia po stracie chomika dzielił ktoś, kto nigdy nie miał zwierzęcia, bo on nie pojmie naszego cierpienia. Słowa te napisane są w punkt! Bardzo często przyczyną wszelkich międzyludzkich konfliktów są nasze oczekiwania, o których druga strona nie ma pojęcia, a nawet jeśli się domyśla, to nie zrobi tego, czego oczekujemy, bo będzie to wbrew jej sumieniu, czy życiowej postawie.

Ktoś kiedyś pięknie powiedział, że w życiu nic nie jest dane nam na zawsze. Przyjaźń i miłość też nie są na zawsze, mimo że słowa listu do Koryntian mówią co innego, to jednak uczucia te kiedyś się kończą, chociażby w momencie śmierci bliskiej osoby.

By lepiej zrozumieć sens słowa przyjaźń, które można interpretować na wszelakie sposoby, z różnych stron je poznawać, należy przyjrzeć się bliżej etymologii owego słowa. W Słowniku staropolskim znajdziemy takie znacznie tego wyrazu: „dobre, serdeczne, przyjacielskie stosunki, przychylność, życzliwość, ambicitia, benevolentia”. Profesor Bogusław Dunaj (UJ) uważa, że przyjaźń to więź między osobami oparta na wzajemnej życzliwości, szczerości, zaufaniu, wzajemnej pomocy. Podobnie słowo to definiuje Witold Doroszewski pisząc, że  zwykle są to „bliskie, serdeczne stosunki z kim, oparte na wzajemnej życzliwości, szczerości, możności liczenia na kogo w każdej okoliczności”. Analogiczne określenie przyjaźni znajdziemy w Praktycznym słowniku współczesnej polszczyzny, która opisywana jest jako  „bliskie, zażyłe stosunki między osobami oparte na wzajemnej życzliwości, sympatii, szczerości, zaufaniu, pomocy”. Pojawia się także wyznacznik przyjaźni jako dożywotniej, co znaczy „pożycie małżeńskie, małżeństwo, związki małżeńskie”. Sam Arystoteles wspomina o przyjaźni w „Etyce nikomachejskiej”, przeciwstawiając prawdziwej przyjaźni związki nastawione na korzyści i przyjemności.

Słowa najczęściej ujawniają swoje znaczenie w połączeniach z innymi wyrazami. Istnieje wiele przysłów oraz związków frazeologicznych, które dokładnie charakteryzują uczucie przyjaźni, takie jak: „Gdzie przyjaźń panuje tam wesołość z ochotą przebywa”, co oznacza że w towarzystwie najbliższych nam osób można się dobrze czuć i wesoło bawić; „Gdzie się myśli nie zgodzą, tam przyjaźń dziurawa”, co jest dowodem na to, że przyjaźń opiera się na wzajemnym zrozumieniu i zgodności dusz. Kolejny cytat świadczy o tym, że nieważne jak wielkie jest to uczucie, trzeba je szanować, doceniać i że każda przyjaźń jest cenna: „Najmniejsza przyjaźń nie zawodzi” ; „Przyjaźń nie tytułów, ale serce potrzebuje”. Według mnie jest to najbardziej trafne przysłowie mówiące o tym, że przyjaźń nie opiera się na rozsądku, pieniądzach czy jakichkolwiek materialnych korzyściach, ale na uczuciach, przede wszystkim pozytywnych, poprzez które przyjaźń powinna się rodzić, dorastać i powinna być pielęgnowana przez obie strony zawiązanej zażyłości.

O duchowej, emocjonalnej więzi pomiędzy osobami pisali już  wielcy starożytni – filozofie greccy, m.in.: Arystoteles, który twierdził ,że „przyjaciel to jedna dusza w dwóch ciałach”, ale także Teofrast z Eresos mówiąc, że „przyjaciel to drugie ja”.

Opisywane wyżej słowo istnieje już od XIV wieku. Przez te wszystkie lata wyraz ten nie zmieniał się, zawsze podstawą znaczenia była życzliwość, szacunek, serdeczność, przyjacielski stosunek, zrozumienie. Również przez ten okres czasu każdy człowiek doświadczył owego uczucia, bo jest to więź, która wiecznie będzie towarzyszyła ludziom w ich egzystencji. Bez przyjaźni nie ma pełnego życia, by czerpać z niego jak najwięcej trzeba mieć wokół siebie ludzi pomocnych, życzliwych, szczerych,  którym można zaufać. A mimo wszystko znalezienie przyjaźni jest bardzo trudne. Możliwe, że najtrudniejsze w ludzkim żywocie. Należy jednak pamiętać, że owe braterstwo jest największym skarbem, jaki może człowiek w życiu otrzymać, wystarczy mieć otwarte serce, pełną nadziei i harmonii duszę, bo jest to zaproszeniem do przyjaźni, a wtedy  na pewno ktoś z tej inwitacji skorzysta.

Pomimo strat, rozczarowań, rozstań głośnych, bardziej i mniej bolesnych nadal wierzę w uczucie przyjaźni i miłości. Pojmowane tak, jak ja tego chcę, a nie jak oczekuje stereotypowe społeczeństwo.

M.